دکتر مرزبان عنوان کرد: انجام صدها پروژه تحقیقاتی، شناسایی و معرفی عوامل کنترل بیولوژیک

به گزارش ناظم رام خبرنگار  اخبار روزانه کشاورزی، دکتر رسول مرزبان رییس بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور گفت: تاکنون صدها پروژه تحقیقاتی در زمینه جمع‌آوری، شناسایی و معرفی عوامل کنترل بیولوژیک توسط بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک انجام شده است. حاصل این تحقیقات معرفی چندین عامل کنترل بیولوژیک شامل پارازیتوییدها، شکارگرها و میکروارگانیسم‌های مفید (بیمارگر حشرات و آنتاگونیست بیماری‌های گیاهی) به جامعه گیاه‌پزشکی کشور بوده که اکنون در سطح ملی تولید و در مزارع و باغات استفاده می‌شوند.

مرزبان افزود: عوامل کنترل بیولوژیکی که اکنون در کشور تولید انبوه و بکار گرفته می‌شوند، عبارتند از: زنبور تریکوگراما، زنبور براکون، کفشدوزک کریپتولموس، سن‌های شکارگر ماکرولوفوس و نزیدیوکوریس، بالتوری سبز، کنه‌های شکارگر، آفتکش میکروبی Bt و آفتکش میکروبی تریکودرما. امروزه جمهوری اسلامی ایران در زمینه تولید آفتکش‌های میکروبی در منطقه پیشرو است و علاوه بر ثبت چندین آفتکش میکروبی در داخل کشور موفق به صادرات این عوامل نیز شده است.

رییس بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک در خصوص تاریخچه بخش کنترل بیولوژیک کشور اظهار داشت: برنامه کنترل بیولوژیک در ایران در سال ۱۳۱۲ با کنترل بیولوژیک کلاسیک شروع شد. در آن زمان با ورود نهال‏های آلوده مرکبات به کشور، شپشک استرالیایی در باغات مرکبات در استان‏های شمالی طغیان نمود.

وی در ادامه گفت: با واردسازی کفشدوزک استرالیایی از فرانسه و پرورش اولیه و رهاسازی در باغات مرکبات، جمعیت شپشک کنترل شد. پس از آن تعداد دیگری از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک کریپتولموس، زنبور پروسپالتلا، زنبور تریکوگراما و کنه شکارگر فیتوزئولوس به کشور وارد سازی شد.

مرزبان توضیح داد: در سال های ۱۳۲۰-۱۳۴۰ با طغیان سن گندم، پرورش و رهاسازی زنبورهای پارازیتوئید تخم سن در استان‏های تهران (ورامین) و اصفهان انجام شد. این موضوع، شروع تولید انبوه و رهاسازی دشمنان طبیعی بومی برای کنترل آفات در کشور بود. به منظور هماهنگی فعالیت‏ و برنامه‏ های کنترل بیولوژیک در کشور، در سال ۱۳۶۳ با پیگیری و تلاش زنده یاد دکتر بیات اسدی، بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک در موسسه تحقیقات گیاه‏پزشکی کشور تاسیس شد. در ادامه آزمایشگاه‏های کنترل بیولوژیک آمل و خشکه‏داران نیز به عنوان ایستگاه‏های میدانی تحت هدایت بخش قرار گرفتند.

وظایف بخش کنترل بیولوژیک

دکتر مرزبان در خصوص وظایف بخش کنترل بیولوژیک گفت: بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک یکی از بخش‌های ستادی مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی كشور است که در سال ۱۳۶۳ با هدف ساماندهی تحقیقات کنترل بیولوژیک و استفاده از این روش در مدیریت انبوهی آفات و بیماری‌های گیاهی تأسیس شد.

در حال حاضر ۱۳ نفر عضو هیات علمی، ۷ نفر کارشناس، ۳ نفر تکنسین و ۴ نفر همکار خدمات در بخش مشغول به کار هستند. بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک همسو با برنامه های ملی در زمینه سلامت و امنیت غذایی، تولید محصولات کشاورزی بدون باقیمانده سم، حفظ تنوع زیستی و محیط زیست، سلامت انسان و دام و لحاظ تعادل عوامل زنده زیست بوم‏های کشاورزی، اهداف ذیل را دنبال می‌کند:

۱. دست یابی به دانش تولید انبوه و رهاسازی عوامل زنده و ویروس ها برای کنترل آفات، بیماریهای گیاهی و علف‌های هرز در زیست بوم ‏های کشاورزی و منابع طبیعی

۲. اخذ روش های حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی برای حفظ تنوع زیستی و مدیریت پایدار کشاورزی

۳. دست یابی به دانش فرمولاسیون‏ آفت کش های میکروبی

۴٫ توسعه روش‏های کنترل بیولوژیک بر اساس پیش آگاهی و در قالب برنامه IPM در زیست بوم ‏های مختلف کشاورزی و منابع طبیعی

۵. شناسایی و معرفی میکروارگانیسم‏های اپی‏فیت و اندوفیت گیاهان زراعی و باغی برای توسعه کنترل بیولوژیک بیماری‏های گیاهی

۶. جمع آوری و نگهداری منابع ژنتیکی عوامل کنترل بیولوژیک آفات، بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز محصولات کشاورزی و عرصه‌های طبیعی

۹. کنترل بیولوژیک کلاسیک و نئوکلاسیک برای کنترل آفات کشاورزی و منابع طبیعی و ….

دستاوردهای بخش کنترل بیولوژیک

دکتر مرزبان در ادامه به دستاوردهای بخش کنترل بیولوژیک پرداخت و توضیح داد: یکی از دستاوردهای این بخش، حفاظت از زنبور Telenomus busseolae (Platytelenomus hylas) پارازيتوئيد تخم ساقه‏ خوار نیشکر در خوزستان (Sesamia nonagrioides)، با دستور توقف كليه برنامه‏ هاي شيميايي عليه اين آفت که منجر به استقرار پارازیتوئید و حذف سمپاشی ها و کاهش مصرف حشره‌کش‌های شیمیایی در کشت و صنعت‏های استان خوزستان شد (۱۳۵۹- ۱۳۵۲).
وی ادامه داد: توسعه کنترل بیولوژیک (تریکوگراما و براکوان) در شمال کشور به نحوی که در سطح ۱۵۰ هزار هکتای از اراضی شالیزاری کشور اقدام به رها سازی زنبور تریکوگراما جهت کنترل ساقه خوار برنج شده است. به همین دلیل میزان مصرف حشره کش ها در شالیزارها از ۱۶ هزار تن در دهه های گذشته به حدود ۴ هزار تن در حال حاضر کاهش یافته است (۱۳۹۰-۱۳۶۲).
بومی‏‏ سازی شیوه تولید انبوه شب پره آرد (اِفِستیا) و زنبور Bracon hebetor برای کنترل بال‏پولکداران خسارتزا شامل: کرم غوزه پنبه، ساقه‌خوار اروپایی ذرت، غلاف‌خوار سویا و میوه‌خوار گوجه‌فرنگی (۱۳۸۰-۱۳۶۶)..
وی تصویب طرح ملی کاهش مصرف سموم را از دیگر دستاوردهای بخش شمرد و اظهار داشت: (طرح توسعه کاربرد فرآوردهای بیولوژیک و بهینه ‏سازی مصرف کود و سم در کشاورزی) در سال ۱۳۷۴، هدایت و اجرای پروژه ‏های آن که منجر به جهت ‏گیری کاربردی ‏تر برنامه ‏های بخش شد. نتایج بارز اولیه آن کاهش مصرف سم به ‏ویژه در مزارع برنج استان‏های شمالی کشور بود (۱۳۸۱-۱۳۷۴).
مرزبان، بومی ‏‏سازی شیوه تولید انبوه بالتوری سبز (Chrysoperla carnea) برای کنترل پسیل پسته، شته و سایر آفات مکنده (۱۳۸۸-۱۳۶۹) را از دیگر دستاوردهای بخش خواند و افزود: تهيه و تنظيم و ارائه پروتكل كنترل كيفي آفت‌كش‌هاي ميكروبي به سازمان حفظ نباتات در سال ۱۳۸۹ و اجراي آن در سطح ملي كه سبب رشد فزاينده كاربرد آفت‌كش‌هاي ميكروبي در كشور و سامان دهي بخش خصوصي مرتبط شد.
رئیس بخش کنترل بیولوژیک موسسه تحقیقات گیاهپزشکی در بخشی از سخنان خود اظهار داشت: ارزیابی عوامل وارداتی کنترل بیولوژیک آفات و بیماری‏های محصولات گلخانه‌ای و ارائه راهکار مدیریت تلفیقی مبتنی بر روش کنترل بیولوژیک و سایر راهکارهای غیرشیمیایی، که این موضوع منجر به معرفی، بومی‏سازی و دستیابی به دانش فنی تولید برخی از عوامل کنترل بیولوژیک گلخانه شد (۱۳۹۲-۱۳۸۸)، بومی‌سازی و دستیابی به دانش فنی تکثیر زنبور Encarsia formosa پارازیتوئید سفیدبالک گلخانه (۱۳۹۵-۱۳۹۳)، بومی‌سازی و دستیابی به دانش فنی تکثیر سن های شکارگر Nesidiocoris tenuis(1397-1394) از دیگر دستاوردهای بخش بشمار می رود.
وی ادامه داد و گفت: تحقیق و توسعه کنترل بیولوژیک آفات ذرت در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان: با اجرای این پروژه و ارائه نتایج مثبت آن به وزارتخانه، سطح کنترل بیولوژیک ساقه خوارهای ذرت در سال‌های ۱۳۸۷- ۱۳۸۶ در کشور دو برابر شده و هم اکنون بیش از ۳۰ هزار هکتار است، تهیه سوش مادری زنبور تریکوگراما در ۲۲ استان کشور در سه سال متوالی: علاوه بر جمع‌آوری، غربالگری و انجام آزمایش‌های کنترل کیفی و زیستی، تکثیر اولیه برای تحویل به استان‌ها صورت گرفت. با توجه به حضور در استان‌ها آموزش‌های لازم به واحدهای تولید کننده ارائه شد (۱۳۹۷-۱۳۹۴). بنا بر اظهار سازمان حفظ نباتات، این امر سبب ارتقاء ۳۰ درصدی در بهره‌وری کنترل بیولوژیک شده است را می توان از دیگر دستاوردهای بخش کنترل بیولوژیک دانست.

توانمندی های بخش کنترل بیولوژیک:

دکتر مرزبان در خصوص توانمندی های بخش کنترل بیولوژیک گفت: پیشنهاد، طراحی و اجرای طرح‏ها و پروژه‏های کنترل بیولوژیک در سطوح ملی، منطقه‏ای و بین المللی و جمع‏ آوری و نگهداری منابع ژنتیکی پارازیتوئیدها، شکارگرها و عوامل میکروبی مفید، ارائه دانش فنی تولید انبوه دشمنان طبیعی در مقیاس وسیع با دیدگاه کاربردی از توانمندیهای بخش بشمار می رود.

وی تدوین و اجرای پروتکل‌های کنترل کیفی آفت‌کش‌های میکروبی با تکیه بر دانش بومی و تدوین و اجرای پروتکل های کنترل کیفی پارازیتوییدها و شکاگرهای آفات کشاورزی را از دیگر توانمندی های بخش کنترل بیولوژیک خواند گفت: تأمین نیازهای تحقیقاتی موسسات و مراکز علمی، دانشگاه‏ها و دستگاه‏های اجرایی در زمینه‏ کنترل بیولوژیک آفات، بیماریهای گیاهی و علفهای هرز و ارتباط و همکاری با سازمان‏های ملی و بین المللی برای اجرای پروژه ‏های مشترک مصوب به صورت قرارداد یا تفاهم نامه از دیگر توانمندی های بخش خواند.
وی در ادامه، راهنمایی و مشاورت دانشجویان مقاطع کارشناسی‏ارشد و دکتری برگزاری دوره‏ ها و کارگاه ‏های آموزشی برای دانشجویان و کارشناسان، توانمندسازی کشاورزان، مروجین، مدیران مزرعه، کارشناسان کنترل آفات و کلینیک‏های گیاه‏پزشکی و محققین جوان در مطالعات آزمایشگاهی، گلخانه‏ و مزرعه‏ کنترل بیولوژیک آفات کشاورزی و منابع طبیعی مشاوره و ارائه اطلاعات لازم برای ثبت آفت‌کش‌های بیولوژیک به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری روی عوامل و فراورده‏ های بیولوژیک جدیدرا جزو توانمندی های بخش کنترل بیولوژیک خواند.a