سهم اندک بیمه در پوشش ریسک دست‌سازها
پیام اقتصاد : صنایع‌دستی یادگار ارزشمند تاریخی است که عمری کهن در ایران دارد؛ چنانکه بسیاری از کشورها ایران را با صنایع‌دستی نظیر فرش، گلیم، گبه، معرق و… می‌شناسند. امروزه صیانت از صنایع‌دستی به‌عنوان گنجینه‌های ارزشمند تاریخی نه‌تنها وظیفه ملی است، بلکه رونق تولید و توسعه تجارت این هنر-صنعت منجر به شکوفایی اقتصاد خواهد شد.
به گزارش روابط عمومی بیمه تعاون به نقل از روزنامه صمت، اهمیت دادن به صنایع‌دستی و صادرات آن، هم نشان‌دهنده اقتدار فرهنگی و مدنی است و هم پشتیبانی از این کالاها، انحصار و قدرت عرضه آن در بازارهای جهانی را برای ایران فراهم می‌کند. صنایع‌دستی به‌دلیل ایجاد درآمد و اشتغالزایی موردتوجه بسیاری از کشورها قرار گرفته‌اند و صاحب‌نظران نیز باتوجه به سهولت تولید محصولات این حوزه نسبت به محصولات صنایع دیگر بر توسعه و حمایت از آن تاکید دارند که یکی از راهکارهای حمایتی ورود صنعت بیمه و کاهش ریسک تولید در این بخش است. بسیاری از فعالان اقتصادی نیز نقش صنعت بیمه در پاسداری از صنایع‌دستی را بسیار حائزاهمیت می‌دانند.
صمت به بهانه روز جهانی صنایع‌دستی درباره نقش انواع بیمه‌ها در حمایت از هنرمندان فعال در حیطه تولید صنایع‌دستی با کارشناسان حوزه بیمه گفت‌وگو کرده است.
نقش بیمه در کاهش ریسک تولید
عسل اشتری، کارشناس بیمه درباره نقش بیمه در توسعه صنایع‌دستی به صمت گفت: امروزه رشد اقتصاد و پیشرفت اجتماعی بدون توجه به بخش‌های اصلی جامعه از جمله نیروی کار و سرمایه امکان‌پذیر نیست.
در این بین صنایع‌دستی دارای نقش قابل‌توجهی است، چراکه این هنر-صنعت در بسیاری از موارد منبع درآمد خانوار محسوب می‌شود و حفظ فرهنگ و اصالت بومی را به‌دنبال دارد.
وی با تاکید بر اینکه صنعت بیمه می‌تواند نقش حائزاهمیتی در کاهش ریسک صنعت گردشگری و صنایع‌دستی داشته باشد، بیان کرد: در صنعت بیمه تمهیدات کارآمدی برای صنایعی مانند گردشگری و صنایع‌دستی در نظر گرفته نشده و جای کار فراوان دارد.
بازگشت رونق به مشاغل مهجور
وی با بیان اینکه اکنون بیمه‌گران در حال رقابت و گاها نرخ‌شکنی در حق‌بیمه‌ها هستند، افزود: بهتر است به‌جای این نرخ‌شکنی‌ها در جهت رفع نیازهای جامعه گام بلند و محکمی برداشته شود تا به پشتوانه صنعت بیمه بسیاری از کسبوکارهای مهجور رونق بگیرند.
اشتری در پاسخ به این پرسش که با چه راهکارهای بیمه‌ای می‌توان بخش صنایع‌دستی را رونق داد، گفت: باید بیمه‌نامه‌های جدیدی طراحی شود تا افزون بر نوآوری و خلاقیت، مزیت رقابتی هم در فضای جامعه ایجاد و در راستای فرهنگ‌سازی و حمایت بیمه‌ای از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به‌ویژه صنایع‌دستی و گردشگری گامی بلند برداشته شود.
وی ادامه داد: شرکت‌های بیمه‌گر می‌توانند روی ریسک‌های سیاسی، اقتصادی، بلایای طبیعی و حوادث مترقبه در حوزه صنایع‌دستی تمرکز بیشتری داشته باشند.
البته نکته بسیار مهم این است که در شرایط فعلی هم بیمه‌های زیادی وجود دارند که حمایتگر این صنایع هستند.
ظرفیت‌های بالفعل حمایت از صنایع‌دستی
وی با بیان اینکه ظرفیت‌های بالفعل زیادی برای حمایت از صنایع‌دستی وجود دارد، بیان کرد: بیمه درمان تکمیلی خانواده و عمر که برای زنان شاغل در زمینه تولید صنایع‌دستی است و بیمه‌نامه مسئولیت برای کارگاه‌های کوچک و بزرگ تولیدکننده از جمله حمایت‌های صنعت بیمه از صنایع‌دستی است.
وی افزود: بیمه‌نامه مسئولیت شامل کلیه مسئولیت‌های کارفرما در قبال کارکنان است و حوادث ناشی از کار را پوشش می‌دهد.
این کارشناس بیمه ابراز امیدواری کرد صنعت بیمه با طراحی و نوآوری بتواند کسبوکارهای کوچک را از ورشکستگی نجات دهد و پشتوانه‌ای در جامعه برای آنها ایجاد کند.
وی تاثیرگذاری صنعت بیمه بر صنایع‌دستی را وابسته به ۴ عامل دانست و گفت: بیمه باعث افزایش ثبات مالی می‌شود و جانشین و تکمیل‌کننده‌ای برای برنامه‌های تامین اجتماعی به‌شمار می‌رود.
صنعت بیمه همچنین به تجهیز پس‌اندازها و کاهش خسارت کمک می‌کند.
این کارشناس بیمه در پاسخ به این پرسش که آیا پس از پاندمی کرونا بیمه‌ها توانستند ضرر و زیان صنایع‌دستی را جبران کنند، توضیح داد: برخی بیمه‌ها در زمان پاندمی کرونا بیمه‌نامه‌ای طراحی و مجوز فروش انحصاری این بیمه‌نامه را از بیمه مرکزی اخذ کردند.
این فرآیند توانست به بیش از ۲۰۰۰ کسب‌وکار کوچک و بزرگ کمک کند و صنایع‌دستی نیز از این قاعده مستثنا نبود.
نقش بیمه در نظام تامین مالی
اشتری درباره نقش صنعت بیمه در تسهیل و رونق فروش صنایع‌دستی توضیح داد: بیمه به‌طور مستقیم در شاخص‌های بهبود فضای کسب‌وکار و فروش نقش ندارد، اما از طریق اثرگذاری بر بازارهای مالی، می‌تواند شرایط توسعه را فراهم آورد. یکی از حائزاهمیت‌ترین شاخص‌های بهبود فضای کسب‌وکار، شاخص اخذ اعتبار و همچنین حمایت از سرمایه‌گذاران است که در بیمه‌های اعتباری مطابق با آیین‌نامه ۵۱ شورای‌عالی بیمه می‌تواند حمایت‌های لازم را از این صنعت به‌عمل
آورد.
وی در ادامه گفت: از راهکارهای قابل‌ارائه برای توسعه نقش صنعت بیمه در بهبود فضای کسبوکارهای کوچک و بزرگ از جمله صنایع‌دستی، افزایش نقش صنعت بیمه در نظام تامین مالی و همچنین توسعه و بکارگیری رشته‌های بیمه‌ای است.
رشته‌هایی همچون بیمه عمر و پس‌انداز، بیمه اعتباری، بیمه سهام و بیمه سپرده کمک قابل‌توجهی به صنعتگر و رونق فروش و سرمایه‌گذاری می‌کنند.
ضربه مهلک کرونا بر پیکر فروش صنایع‌دستی
صنایع‌دستی از جمله بخش‌هایی بود که در دوران اپیدمی کرونا با مشکلات بسیاری مواجه شد. مرتضی نیری، فعال حوزه صنایع‌دستی درباره مشکلات این صنعت در دوران قبل و پس از کرونا به صمت گفت: معضلات و مسائل پیش روی هنر صنایع‌دستی تنها مربوط به زمان شیوع کرونا نیست، بلکه پیش از آن هم مشکلات متعددی بر سر راه رونق اقتصاد هنرمندان صنایع‌دستی قرار داشته است.
خریدار، فقط گردشگر خارجی
وی با بیان اینکه در دوران کرونا با کاهش تعداد گردشگران، صنایع‌دستی هم با مشکل فروش روبه‌رو شد، اظهار کرد: حدود ۹۵ درصد فروش صنایع‌دستی به گردشگر خارجی است؛ بنابراین با توقف ورود گردشگر به کشور با شیوع کرونا، ضربه بزرگی بر پیکر هنرمندان و سایر فعالان حوزه صنایع‌دستی وارد شد؛ به‌طوری که حدود ۷۰ درصد شاغلان این حوزه مجبور به تعطیلی محل کار خود شدند.
وی افزود: با اپیدمی کرونا، نمایشگاه‌های مناسبتی و بازارچه‌های شهری و نوروزی تعطیل شد. علاوه بر این تعطیلی بازارها و اماکن شهری منجر به تعطیلی فروشگاه‌های صنایع‌دستی شد. از سوی دیگر در این برهه زمانی، با تعطیلی صنعت گردشگری و توقف سفر که یکی از محل‌های خریدوفروش صنایع‌دستی است، دیگر امکانی برای عرضه و فروش وجود نداشت. همه اینها در کنار هم موجب شد حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران در ۲ سال گذشته با مشکلات جدی روبه‌رو باشد و تاکنون وضعیت خوبی را تجربه نکند.
گرانی مواد اولیه
این فعال حوزه صنایع‌دستی تهیه مواد اولیه موردنیاز تولید را از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه دانست و افزود: گرانی مواد اولیه بر افزایش نرخ تمام‌شده صنایع‌دستی موثر است، به‌طوری که رکود اقتصادی چشمگیری را در بازار صنایع‌دستی به‌دنبال داشته است. در واقع باید پشتیبانی و حمایت در تهیه مواد اولیه صنایع‌دستی وجود داشته باشد.
ضرورت حمایت از فعالان صنایع‌دستی
نیری درباره نقش صنعت بیمه در رونق فعالیت‌های هنری و صنایع‌دستی گفت: جز بیمه‌های معمول و مرسوم نظیر بیمه مسئولیت، آتش‌سوزی و بیمه اجباری کارفرما، صنعت بیمه هیچ حمایت دیگری از صنعتگران صنایع‌دستی به‌عمل نیاورده و تمام حق‌بیمه‌ها از کارفرما یا صاحب هنر گرفته می‌شود. در چنین وضعیتی بسیاری از صاحبان مشاغل در حوزه صنایع‌دستی در دوران کرونا به‌دلیل نبود حمایت‌های بیمه‌ای مجبور به تعطیلی شدند.
وی در ادامه گفت: بیمه و وضعیت فروش محصولات صنایع‌دستی از جمله مشکلات عدیده‌ای هستند که هنرمندان این حوزه مدت‌هاست درحال دست‌وپنجه نرم کردن با آن هستند.
این فعال حوزه صنایع‌دستی اضافه کرد: بخش دیگر مشکلات مربوط به توزیع و فروش است که شامل بالا بودن بهای تمام‌شده محصولات صنایع‌دستی در رقابت با تولیدات خارجی، فقدان رقابت‌پذیری تولیدات صنایع‌دستی در بازارهای داخلی و جهانی، وجود صنایع‌دستی کپی‌‌شده (به‌ویژه توسط چینی‌ها) با نرخ ارزان، استقبال مصرف‌کنندگان از تولیدات خارجی نسبت به نمونه‌های مشابه داخلی، استقبال ضعیف گردشگران خارجی در ۲ سال گذشته از محصولات صنایع‌دستی، تناسب نداشتن محصولات با علایق و سلایق بازارهای هدف و ضعف و محدودیت کانال‌های توزیع یکپارچه در سطح ملی و محلی می‌شود.
نیری با اشاره به مشکل بازاریابی و برندسازی به‌عنوان معضل دیگر هنرمندان و فعالان حوزه صنایع‌دستی گفت: شناخت ناکافی بازارهای داخلی و جهانی و نیازها و ترجیحات بازارهای هدف و همچنین نحوه ورود به آنها از مهم‌ترین موارد این بخش است. ضعف تحقیق و پژوهش در حوزه صادرات و بازارهای صنایع‌دستی، نبود ارتباط با بازارهای (کشورهای) دارای قدرت خرید بالا به‌دلیل مشکلات سیاسی و ناآشنایی با فنون، روش‌ها و مهارت‌های بازاریابی از دیگر کاستی‌های بازار صنایع‌دستی به‌شمار می‌رود.
علاوه بر موارد یادشده ناآشنایی هنرمندان با تجارت الکترونیک و شیوه‌های نوین تبلیغ محصولات و ضعف برندسازی بر مشکلات عرضه‌کنندگان صنایع‌دستی دامن زده است.
دردسر قانون جدید بیمه صنایع‌دستی
وی با اشاره به قانون بودجه ۱۴۰۱ اظهار کرد: یکی از موارد این قانون که موجب نگرانی هنرمندان صنایع‌دستی شده، جزئیات معافیت بیمه‌ای قالیبافان و شاغلان صنایع‌دستی است.
باتوجه به این جزئیات، از ابتدای سال ۱۴۰۱ معافیت‌های کامل بیمه‌ای «بیمه‌شدگان بدون کارفرما» از جمله مشمولان بیمه‌های قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی منوط به نتایج آزمون «مهارت‌سنجی» توسط وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و قرار گرفتن در ۴ دهک اول درآمدی شده است.
این فعال حوزه صنایع‌دستی افزود: بیمه یکی از مشکلات پررنگ در حوزه صنایع‌دستی محسوب می‌شود که حتی پیش از به تصویب رسیدن جزئیات این لایحه نیز هنرمندان همواره دغدغه آن را همچون باری بر دوش کشیده‌اند، زیرا حضور در آزمون‌های مهارت‌سنجی برای بسیاری از هنرمندان دور از مرکز یا حتی اساتید، کار دشواری است.
وی افزود: با اجرای قانون مهارت‌سنجی ممکن است بسیاری از هنرمندان خوداشتغال از زیر چتر بیمه خارج شوند، زیرا دولت فقط مکلف به پرداخت حق‌بیمه شاغلان صنایع‌دستی واجد شرایط (شناسنامه‌دار) است و چه بسیار هنرمندانی که در کار خود استادند اما بنا به دلایلی برای هنر خود شناسنامه دریافت نکرده‌اند.
مشکلات مرتبط با دولت و سازمان‌ها
نیری با تاکید بر اینکه نبود نگاه تجاری به بخش صنایع‌دستی در سطوح کلان، مناسب نبودن قوانین بیمه‌ای در این زمینه، نقص در سیاست‌گذاری‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در عرصه صنایع دستی و واردات انبوه کالاهای خارجی به داخل کشور به افت کیفی صنایع‌دستی دامن زده، افزود: نبود تسهیلات ارزان و کم‌بهره برای حمایت از تولید نیز سبب تعطیلی کارگاه‌های کوچک به‌ویژه در دوران پس از کرونا شده است.
سخن پایانی
امروزه صنایع‌دستی علاوه بر هنر و هویت ملی به‌عنوان منبع مهم درآمدی به‌شمار می‌روند اما در گذر سالیان این هنر و هنرمندان مهجور مانده‌اند؛ به‌ویژه که در سال‌های کرونا هیچ حمایتی از فعالان این حوزه نشده است. هنرمندان و صاحبان مشاغل در حوزه صنایع‌دستی به‌واسطه پاندمی کرونا آسیب زیادی را متحمل شدند؛ بنابراین برای ادامه حیات صنایع‌دستی و تولید هرچه بیشتر محصولات این عرصه حمایت از این گروه ضروری به‌نظر می‌رسد. باید برای کاربردی کردن محصولات صنایع‌دستی به‌صورت هدفمند تلاش کرد. بیمه به‌عنوان چتر امنیت‌ساز می‌تواند از این صنایع بومی و ملی حمایت کند تا با ورود به بازارهای جهانی هم برای کشور ارزآوری کنند و هم به اشتغال رونق دهند. همچنین باید اقداماتی برای دستیابی ارزان و آسان به مواد اولیه مناسب صورت گیرد.
از آنجایی که تجارت صنایع‌دستی می‌تواند سهمی عمده و چشمگیر در رشد اقتصاد و افزایش درآمدهای ارزی کشور از محل صنایع غیرنفتی داشته باشد توجه ویژه مسئولان به این بخش به‌ویژه پوشش‌های بیمه‌ای می‌تواند کمک شایانی به جلوگیری از مغفول ماندن این صنعت بکند.